Ülkemizde kooperatifçiliğin temel yasası olan 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nda 21/10/2021 tarih ve 7339 sayılı yasayla kooperatiflerin asil ve yedek yöneticileri ile denetçileri için eğitimin yanında kooperatif hesapları için ise ve dış denetim zorunluluğu getirilmiştir.

 

1163 sayılı kanunun 55. Maddesinde yapılan değişiklik ile zorunlu hizmet içi eğitimler getirilmiştir.

 

Öte yandan anılan kanunun 69.ci maddesinde yapılan değişiklik ile zorunlu dış denetim zorunluluğu getirilmiştir.

 

Bununla birlikte eğitim ve denetim zorunluluğu tüm kooperatifleri kapsamamaktadır.

 

Bu konuda kapsama girecek olan kooperatifleri belirleme yetkisi Ticaret Bakanlığına verilmiştir.

 

Konuya ilişkin 1163 sayılı kanun hükümleri ve buradan hareketle çıkarılan yönetmelik hükümleri aşağıdaki gibidir.

 

1- 1163 SAYILI KANUNDA ZORUNLU KOOPERATİFÇİLİK EĞİTİMLERİ

 

1163 sayılı kanunun zorunlu eğitim ile ilgili madde metni aşağıdaki gibidir.

 

Madde 55 – Yönetim Kurulu, kanun ve ana sözleşme hükümleri içinde kooperatifin faaliyetini yöneten ve onu temsil eden icra organıdır. Yönetim Kurulu en az üç üyeden kurulur.

 

Bunların ve yedeklerinin kooperatif ortağı olmaları şarttır.

 

Çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslara göre belirlenen kooperatiflerin yönetim kurulu üyeleri ve yedeklerinin, seçilmelerini takiben en geç dokuz ay içinde kooperatifçilik eğitim programını tamamlamaları şarttır. Eğitim programına ilişkin usul ve esaslar ile buna tabi olacak kooperatifler ilgili bakanlıkların görüşü alınarak Ticaret Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.

 

2- – 1163 SAYILI KANUNDA KOOPERATİFLERDE ZORUNLU DIŞ DENETİMLER

 

1163 sayılı kanunun zorunlu dış denetim ile ilgili madde metni aşağıdaki gibidir.

 

Dış denetim: Madde 69 –

 

Başlığı ile Birlikte Değişik:21/10/2021-7339/9 md.) Ticaret Bakanlığı tarafından çalışma konusu, ortak sayısı ve ciro gibi kıstaslar dikkate alınarak belirlenen kooperatif ve üst kuruluşları dış denetime tabidir. Dış denetim finansal tabloların denetimidir. Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal tablolar ile tutarlı olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı da dış denetimin kapsamı içindedir.

 

Dış denetim genel kurulca alınan karar doğrultusunda;

 

a) Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilen bağımsız denetçiler,

b) 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa tabi meslek mensupları,

c) İlgili Bakanlıkça dış denetimle yetkilendirilen, bağlı olunan merkez birlikleri veya merkez birliği kurulamamışsa bağlı olunan birlikler, tarafından yapılabilir.

İlgili Bakanlıkça dış denetimle yetkilendirilen birlik ve merkez birlikleri 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun ilgili hükümlerine göre bağımsız denetime tabidir.

 

Dış denetim yapacak denetçiler ile denetim yetkisi verilen birlik ve merkez birliğinin denetimle görevlendirilen personeli, görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı, fiillerinin niteliğine göre 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun kamu görevlilerine ait hükümleri uyarınca cezalandırılır.

 

Dış denetim ve bu denetimi yapacak denetçiler hakkında da 65 inci maddenin altıncı, yedinci ve sekizinci fıkraları uygulanır.

 

Bu madde ve 65 inci madde kapsamında yapılacak denetime ilişkin usul ve esaslar, denetçilerin nitelikleri, uyacakları etik ilkeler, görev ve yetkileri, seçilmeleri, görevden alınmaları veya ayrılmaları, denetimin ve denetim raporlarının içeriği ve raporun genel kurula sunulması ile üst kuruluşların yetkilendirilmesine ilişkin hususlar ilgili bakanlıkların görüşü alınarak Ticaret Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle düzenlenir.

 

3- ZORUNLU EĞİTİME TABİ KOOPERATİFLER HANGİLERİDİR?

 

1163 Sayılı kanunun yukarıda verilen madde hükümlerinden görüleceği üzere zorunlu hizmet içi eğitimlere tabi olacak kooperatifleri belirleme yetkisi ile zorunlu dış denetime tabi olacak olan kooperatifleri belirleme yetkisi Ticaret bakanlığına verilmiştir.

 

14 Şubat 2022 tarihi resmi gazetede KOOPERATİFÇİLİK EĞİTİMİ YÖNETMELİĞİ yayınlanmıştır.

 

Anılan yönetmeliğin 5. Maddesinde zorunlu eğitime tabi kooperatifler belirlenmiştir.

 

Madde metni aynen aşağıdaki gibidir.

 

Üyeleri eğitim şartına tabi kooperatifler

 

MADDE 5 – (1) Aşağıdaki şartlardan birini sağlayan faal kooperatiflerin üyeleri eğitim şartına tabidir:

 

a) Esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet, tarım satış, tarım kredi ve pancar ekicileri kooperatifleri,

b) İnşaat ruhsatı alınmış ve ortak sayısı 50 veya daha fazla olan yapı, turizm geliştirme ve gayrimenkul işletme konularında faaliyet gösteren kooperatifler,

c) Ortak sayısı 50 veya daha fazla olan taşıma konularında faaliyet gösteren kooperatifler,

ç) Faaliyet konusuna bakılmaksızın 20 milyon Türk lirası ve üstü net satış hasılatı olan kooperatifler,

 

d) Faaliyet konusuna bakılmaksızın 1.000 ve daha fazla ortağı bulunan kooperatifler.

(2) Birinci fıkranın (b), (c), (ç) ve (d) bentlerinde yer alan kriterler için, seçimin yapıldığı genel kurul toplantı tarihi esas alınır.

 

 

 

4-ZORUNLU DIŞ DENETİME TABİ KOOPERATİFLER

 

1 Şubat 2022 tarihli gazetede KOOPERATİF VE ÜST KURULUŞLARININ DENETİMİNE DAİR YÖNETMELİK yayınlanmıştır.

 

Anılan yönetmeliğin 15. Maddesinde zorunlu eğitime tabi kooperatifler belirlenmiştir.

 

Madde metni aynen aşağıdaki gibidir.

 

Dış denetime tabi kooperatifler ve dış denetim yaptırmamanın sonuçları

 

MADDE 15 – (1) Aşağıdaki şartlardan birini sağlayan faal kooperatifler dış denetime tabidir:

 

a) Tarım satış, tarım kredi, esnaf ve sanatkârlar kredi ve kefalet, pancar ekicileri kooperatifleri.

b) Yapı ruhsatı alınmış ve ortak sayısı 100 veya daha fazla olan yapı, turizm geliştirme ve gayrimenkul işletme konularında faaliyet gösteren kooperatifler.

c) Faaliyet konusuna bakılmaksızın 30 milyon Türk lirası ve üstü net satış hasılatı olan kooperatifler.

ç) Faaliyet konusuna bakılmaksızın 2.000 ve daha fazla ortağı bulunan kooperatifler.

 

Abdullah ÇAVUŞ/E.Vergi Müfettişi